Nauka Przyroda Technologie

2007 tom 1 zeszyt 2 #16

Małgorzata Dukowska, Maria Grzybkowska

Reakcja bentofauny na piętrzenie

Streszczenie. Jednym z przykładów piętrzeń rzek w Polsce środkowej jest siedmiorzędowy odcinek nizinnej Warty, przegrodzony zbiornikiem Jeziorsko. Badania wpływu piętrzenia na makrobezkręgowce oraz czynniki determinujące ich zagęszczenie, zarówno abiotyczne, jak i biotyczne, rozpoczęto w 1988/1989, w dwa lata po pierwszym napełnieniu zbiornika Jeziorsko, i kontynuowano je w latach 1991/1992, 1992/1993, 1995/1996. Stanowisko badawcze (WAB) wyznaczono około 1,5 km poniżej tamy oraz jako stanowisko kontrolne WAA, 2 km w górę od cofki zbiornika Jeziorsko. Makrobezkręgowce są grupą organizmów szczególnie dogodną do monitorowania jakości rzek i zgodnie z Dyrektywą Wodną Unii Europejskiej odpowiedzialne polskie instytucje (WIOŚ) wprowadzają obecnie odpowiednie metody do takiej oceny. W pierwszym okresie badań, tuż po uruchomieniu zbiornika przepływ na obu stanowiskach Warty, powyżej cofki i poniżej tamy, wykazywał podobną dynamikę. Również rozmieszczenie bentofauny w obu badanych profilach poprzecznych było zbliżone; najwyższe zagęszczenie bentofauny odnotowano przy brzegach, a najniższe na środku koryta aluwialnego. W późniejszym okresie, gdy system upustów wody ze zbiornika podporządkowano głównym celom, dla których zbudowano zbiornik, obserwowano: ustabilizowany na niskim poziomie przepływ latem, intensywne uwalnianie wody jesienią, zmiany przepływu wiosną, co doprowadziło stopniowo do zmian w rozmieszczeniu bentofauny. Po pierwsze dno koryta rzeki zaczęły porastać początkowo rzadkie, później coraz gęstsze kępy zanurzonych roślin naczyniowych i w konsekwencji nastąpił sezonowy, ale bardzo silny rozwój makrobezkręgowców naroślinnych. Po drugie wahania poziomu wody w rzece powodowały odsłanianie i zalewanie, z wysoką częstotliwością, przybrzeżnej strefy rzeki. To ograniczało zasiedlanie tej strefy tylko do takich organizmów, które były w stanie przeżyć w takich ekstremalnych warunkach (owady Chironomidae i skąposzczety Oligochaeta). Wymienione zjawiska i zwiększająca się ilość peryfitonu świadczą o wzrastającej eutrofizacji odcinka Warty poniżej tamy.

Słowa kluczowe: bezkręgowce, nizinna rzeka, zaburzenia przepływu, zbiornik zaporowy

Pełen tekst dostępny w języku polskim w formacie Adobe Acrobat:
https://www.npt.up-poznan.net/pub/art_1_16.pdf

Abstract in English:
https://www.npt.up-poznan.net/volume1/issue2/abstract-16.html

Adres do korespondencji:
Małgorzata Dukowska
Małgorzata Dukowska
Katedra Ekologii i Zoologii Kręgowców
Uniwersytet Łódzki
ul. S. Banacha 12/16
90-237 Łódź, Poland,
e-mail: mdukow@biol.uni.lodz.pl

Zaakceptowano do druku: 10.05.2007